Współczesna kultura zamienia się coraz bardziej w przemysł szczęścia. Psychologowie społeczni i socjologowie zwracają uwagę na to, że szczęście i poczucie dobrostanu i zdrowia przestaje być obecnie czymś, co jest wynikiem wyboru, czy subiektywnym doświadczeniem przy sprzyjających wydarzeniach życiowych, a staje się rodzajem moralnego zobowiązania. Doświadczenie braku, tak zwane negatywne emocje, brak satysfakcji, czy cierpienie spostrzegane są w coraz większym stopniu jako moralne wady. Carl Cederström i Andre Spicer, autorzy książki „The Wellness Syndrome” opisują reakcję na powszechne założenie w różnych dziedzinach zajmujących się rozwojem, według którego możliwe jest osiągnięcie wszystkiego, czego się pragnie, jeżeli się tego naprawdę chce, wybór własnego przeznaczenia przy rozwoju własnej siły, woli i mocy. Ten rodzaj ukrytej ideologii, jak uważają, wywołuje objawy lęku, samo-obwiniania się i winy – według niej mamy mieć pełną kontrolę nad swoim życiem, nawet gdy okoliczności są nie sprzyjające.
Gdy zdrowie przestaje być ogólną ideą dobrego czucia się, a zmienia się w coś, co powinniśmy realizować, po to, aby żyć prawdziwie i zgodnie z zasadami, nabiera nowego znaczenia. Staje się niemożliwym do zrealizowania wymaganiem, które wpływa na sposób, w jaki przeżywamy własne życie. Gdy obsesyjnie kontrolujemy swoje zdrowie i dobre samopoczucie, nieustannie poszukując sposobów na dalszy rozwój, pozostaje nam mało miejsca na samo życie.
Spotykamy ten rodzaj skrytej ideologii dobrostanu i szczęścia nie tylko w różnego rodzaju podejściach psychologicznych i coachingowych, ale również na codzień, w prasie, telewizji, reklamie, książkach o rozmaitych postaciach, które opisują swój sukces w osiągnięciu gruntownej przemiany:
Wielkimi postaciami współcześnie nie są już politycy, aktywiści, czy intelektualiści. Są nimi celebryci, guru szczęścia i entuzjastyczni przedsiębiorcy. Głównymi sloganami ich kampanii są „zdrowie” i „szczęście”.
Autor książki „The Happiness Industry: How the Government and Big Bussiness Sold Us Well-Being”, William Davies podaje, że obecnie wiele korporacji zatrudnia „specjalistów od szczęścia”, których zadaniem jest zwiększanie mindfulness i empatii w zespole, a nauka zajmuje się identyfikacją neurologicznych komponentów szczęścia. Szczęście w biznesie przestaje być „przyjemnym dodatkiem do ważniejszej kwestii zarabiania pieniędzy” i wartością subiektywną, a staje się obiektywną, mierzalną, obserwowalną jakością, rodzajem „ekonomii szczęścia”.
Zmiany te dotykają również psychologii i psychoterapii. W najnowszym DSM V (klasyfikacji zaburzeń psychicznych) ze sporą krytyką spotkało się usunięcie tzw. „bereavement exclusion” (wykluczenie żałoby). W poprzedniej wersji, DSM IV istniało zalecenie, według którego nie należy diagnozować epizodu depresyjnego u osób, które doświadczyły niedawno poważnej utraty. Jeżeli po utracie objawy utrzymują się przez dwa tygodnie, może być to podstawą do diagnozowania epizodu depresyjnego. Krytycy tej zmiany podkreślają, że może to prowadzić do patologizacji żałoby – spostrzegania jej w kategoriach zaburzenia. Podobnie nieśmiałość została w DSM V zakwalifikowana jako emocjonalne zaburzenie. Ten rodzaj zmiany w diagnostyce wydaje się wpisywać w generalne uznanie tzw. emocji negatywnych (żal, ból, gniew, rozpacz), o którym mówią wspominani wyżej autorzy za „złe” i do wyeliminowania.
Styczniowe spotkanie klubu dyskusyjnego Psychoanaliza Kultury będzie się koncentrowało na tych kwestiach. Będziemy zastanawiać się nad obserwowanymi przejawami tych mechanizmów w pracy, prywatnej codzienności, literaturze, mediach, życiu publicznym. Poszukamy odpowiedzi na temat możliwych przyczyn tej kulturowej zmiany na głębszych poziomach zjawisk zbiorowych i wpływu na zbiorową świadomość.
Czas trwania: piątek 22 stycznia, 18:30-20:00
Cena uczestnictwa: 20 zł
Ilość miejsc: 10
Zgłoszenia prosimy przesyłać na adres mailowy: kalinowska@e-jungian.com
„Bezpośrednia samoobserwacja na dłuższą metę to za mało, abyśmy byli w stanie poznać samych siebie. Potrzebujemy historii, jako że przeszłość wciąż płynie przez nas setkami strumieni.”
– James Hillman – „Healing Fiction”
Klub dyskusyjny „Psychoanaliza kultury” to propozycja comiesięcznych spotkań koncentrujących się na rozumieniu z perspektywy psychoanalitycznej współczesnych i historycznych zjawisk kulturowych. Czym są kompleksy kulturowe i czy kierują nami w codziennym życiu? Gdzie w zjawiskach społecznych i politycznych mamy do czynienia z mesjanistycznym kompleksem kulturowym Cierpiącego Bohatera i dlaczego wywołuje on w nas skrajne emocjonalne reakcje? Czy możemy powiedzieć, że Polacy to naród, który kieruje się mechanizmem „wybranej traumy”? Jak zmieniło się znaczenie psychoanalizy w kulturze i w codziennym życiu w stosunku do jej początków? Co mówią nam o mechanizmach psychiki zbiorowej współczesne wątki obecne w literaturze i w filmie? Czy slogan „psychologia to nauka a nie czary” oznacza nadejście nowej epoki w kulturze – czasu psychologii pozbawionej doświadczenia wewnętrzności, psychologii bez duszy? Za co James Hillman krytykował współczesną psychologię i jaka była jego alternatywna propozycja?
To tylko niektóre z tematów zaplanowanych na najbliższe miesiące. Zapraszam osoby zainteresowane psychoanalizą, zarówno tą wyrosłą z prac Zygmunta Freuda, jak i Carla Gustava Junga. U swoich początków psychoanaliza byłą mocno zakorzeniona w kulturze, z której wyrosła, z czasem głównym obiektem jej zainteresowania stało się to, co dzieje się w indywidualnych i grupowych procesach terapeutycznych. W trakcie naszych dysksuji zobaczymy, poruszając się na styku historii, filmu, literatury i sztuki, że rozstanie to jest tylko pozorne.
Spotkaniom będą towarzyszyły teksty blogowe na e-jungian.pl w blogu „Psychoanaliza Kultury”. Uczestnicy spotkań mogą wziąć udział we współtworzeniu blogu.
