Wydawnictwo KR, 2008
Przekład: Robert Reszke
Język oryginału: niemiecki
ISBN: 978-8-389158-95-6
Artemida – materia jako Wielka Matka
W tej klasycznej pozycji z zakresu psychologii analitycznej Erich Neumann zgłębia obraz archetypu Wielkiej Matki i jego przejawy w ludzkiej psychice. Sięga do rytuałów, mitologii, sztuki, snów i fantazji, badając zewnętrzne reprezentacje archetypu w różnych kulturach od czasów prehistorycznych. Prezentuje przejawy kobiecości pod postacią obrazów bogiń, potworów, bram, filarów i kolumn, drzew, słońca, księżyca, naczyń, i różnych postaci zwierzęcych, począwszy od węży, aż po ptaki. Neumann uważa, że uniwersalne doświadczenie matczynego archetypu jest zarówno karmiące, jak i budzące trwogę, co jest wynikiem dialektycznej relacji rozwijającej się świadomości, symbolizowanej przez dziecko, do nieświadomości i nieznanego, symbolizowanego przez Wielką Matkę.
Czytając warto zwrócić uwagę na różnicę w przekładach z niemieckiego na angielski i polski. Aspekty kobiecego archetypu będące centralnym elementem książki w polskim przekładzie określone są jako żywiołowy i przemieniający, podczas gdy w angielskim jako elementary i transformative, co wnosi zasadniczą różnicę w recepcję polskiego i angielskiego tłumaczenia. O ile przemieniający jak i transformative odwołują się do tego samego obszaru znaczeniowego, to angielskie elementary i polskie żywiołowy opisujące podstawowy, prymarny aspekt kobiecości już nie. Oba słowa mają podwójne znaczenie. Elementary – elementarny, podstawowy, początkowy ale i dotyczący pierwiastków/podstawowych żywiołów. Żywiołowy wprawdzie oznacza: „będący skutkiem działania żywiołów natury”, co mogłoby tłumaczyć polskie tłumaczenie terminu, jednak w głównym skojarzeniu znaczeniowym odwołuje się do czegoś związanego z działaniem intensywnych emocji, energetycznego, niepohamowanego. Tymczasem angielskie elementary w swym znaczeniu w anglojęzycznej literaturze analitycznej jest dużo bardziej statyczne – w tym w literaturze dotyczącej pierwszych stadiów rozwojowych powołującej się na prace Ericha Neumanna – obejmuje raczej znaczenie czegoś elementarnego w sensie podstawowego, „Wielkiego kręgu”: karmiącego, podtrzymującego pojemnika, dającego życie, a jednocześnie, w swym drugim wymiarze, zatrzymującego, hamującego (co ma znaczenie w kontekście hipotezy Ericha Neumanna, według której kulturowy rozwój archetypowych obrazów odzwierciedla etapy rozwoju świadomości, w tym rozwój psychiki dziecka). Polski żywiołowy aspekt zaś jest skojarzeniowo bliższy przemieniającemu/transformacyjnemu aspektowi niż elementarnemu w znaczeniu anglojęzycznym. Co ciekawe, w polskich tekstach (m. in. antorpologicznych), odnoszących się do tej publikacji bywa, że w rezultacie oznaczenia elementarnego charakteru kobiecości jako żywiołowego znaczenie jego zostaje sprowadzone do jego negatywnego, zatrzymującego i kumulującego wymiaru, z pominięciem karmiącego i chroniącego, co pomija dwubiegunowość każdego z charakterów/aspektów kobiecości, będącą kluczowym elementem teorii Ericha Neumanna (zarówno elementarny, jak przemieniający aspekt kobiecości ma swój pozytywny i negatywny wymiar pozostające do siebie we wzajemnej relacji – co jest charakterystyczne dla archetypu w teorii jungowskiej – w rozwoju psychicznym elementarny charakter początkowo dominuje przemieniający, co zmienia się w toku rozwoju ja/ego).
Również sam tytuł jest zmieniony w stosunku do angielskiej i niemieckiej wersji, które są do siebie zbliżone (niem.: Die große Mutter. Der Archetyp des grossen Weiblichen; ang.: The Great Mother: An Analysis of the Archetype). Wspominamy o tym ze względu na jego końcową część: „Kształtowanie nieświadomości” – co różni się od rozumienia relacji ego do nieświadomości zarówno w koncepcji C. G. Junga, jak i w koncepcji rozwoju świadomości Ericha Neumana (ego wyłaniające się z nieświadomości i pozostające z nią w dynamicznej/dialektycznej relacji, którą można by opisać raczej jako dialog z nieświadomością, niż kształtowanie jej).
Nie władając na tyle językiem niemieckim nie jesteśmy w stanie zrobić dla Państwa analizy, która pozwoliłaby prześledzić pełne znaczenie tych różnic, ale zwracamy na to uwagę zarówno jako na ciekawostkę, jak i ważny element różnic pomiędzy polskim a międzynarodowym odbiorem prac z zakresu psychologii analitycznej.
Erich Neumann – analityk jungowski, psycholog, filozof, pisarz, student C. G. Junga. Jego prace przyczyniły się do rozwoju jungowskiej psychologii rozwojowej, psychologii świadomości i twórczości. Jego ważny wkład w psychologię analityczną to między innymi pojęcie centrowersji – syntezy ekstra i introwersji, czy oś ego-Jaźń, jak również pojęcie nowej etyki. Jest najbardziej znany jako teoretyk kobiecego rozwoju, główną pozycją w tym zakresie jest „Wielka Matka”. Jego prace pokazują to, jak mitologia w toku historii odsłania aspekty rozwoju świadomości, które odnoszą się zarówno do jednostki, jak i do społeczeństwa jako całości.
Zostaw odpowiedź