Demon w róży

Dimitri Halley w interpretacji wiersza pt: “Demon w róży”, który pojawił się we śnie mężczyzny cierpiącego na kilka różnych dolegliwości somatycznych, bada relację kompensacyjną cienia (definicja cienia na podstawie „Jung Lexicon” Daryla Sharpa: „nieświadome aspekty osobowości, które zostały stłumione przez ego, bądź nigdy nie zostały rozpoznane” – przyp. tłum.) w stosunku do świadomej części osobowości. 

STRESZCZENIE

Artykuł przedstawia interpretację wiersza pt.”Demon w róży” (oryg.”Demon in the Rose”), który pojawił się we śnie mężczyzny cierpiącego na kilka dolegliwości somatycznych, między innymi na problemy z brzuchem, z układem krwionośnym i niepłodnością. Wiersz obrazuje relację kompensacyjną cienia, czyli tej części nas którą najbardziej ukrywamy, wobec naszej świadomej postawy. To świadome nastawienie psychiki jest właśnie sposobem, w który ukrywamy swój cień (przed sobą i innymi ludźmi). Przykładowo: jeżeli zbyt mocno staram się kogoś o czymś przekonać, to dlatego, że tak naprawdę sam sobie nie wierzę. Kompensacja może przejawiać się zarówno w snach jak i poprzez ciało. Jest rodzajem wiadomości, którą jaźń próbuje, poprzez fizyczne i psychologiczne objawy, przekazać ślepej/jednostronnej świadomości. Kompensacja, np. we śnie lub poprzez symptom, jest właśnie tym doświadczeniem lub próbą nakłonienia osoby do zmierzenia się z cieniem, którego tak unika. Jeżeli jestem zbyt zdenerwowany, będę się wyładowywał na innych, sprawiając że będą przestraszeni. Jeżeli jednak będę niepohamowanie wściekły, cień może o sobie przypomnieć i skompensować moją postawę, sprawiając że teraz ja będę się bał.

KOMPENSACJA – WYRÓWNANIE

Carl Gustav Jung sugerował, że kompensacja jest prawem regulującym ludzkie doświadczenie. “Od pewnego czasu wiadomo już, że pewnego rodzaju jednostronność świadomości, inaczej mówiąc – zakłócenie równowagi – powoduje uzupełniające działanie ze strony nieświadomości. Kompensacja jest dokonywana poprzez konstelację i zaznaczenie materiału, który zazwyczaj jest po prostu komplementarny i który zakłada archetypowe formy wyrazu do tego stopnia, że fonction du réel, tj. właściwy stosunek do świata, zostaje zakłócony. Kiedy, dla przykładu, kobieta rozwinie zbyt męską postawę… jej nieświadomość skompensuje tę względną jednostronność poprzez znamienne uwypuklenie pewnych kobiecych dolegliwości”.  (C.G.Jung, XI, listopad 1971).

Ralph Waldo Emerson rozpoczyna swój esej Compensation (1984) następującym wierszem. Wydaje się on być odpowiednim wprowadzeniem do następującego po nim wiersza, który wyraża samo sedno tego artykułu:

Kompensacja

Człowiek jest jak drzewo, majątek jak wino,

co kruche gałązki z łatwością ugina.

Myślisz, że tak wątłe, że złamać się muszą,

lecz prędzej to one pędy wina skruszą.

Więc porzuć swe lęki, o dziecino wiotka,

Od żadnego boga krzywda cię nie spotka.

Kto żądny swej chwały, gna wprost na pustynię,

Kto mieczem wojuje, ten od miecza ginie.

Zbadaj zatem pilnie o sobie mniemanie,

Bo prawda już pędzi Tobie na spotkanie.

Wszystko czym Natura obdarzyła ciebie,

Co w kamień zaklęte, co sunie po niebie,

Czy w górach się skryjesz czy za wielką wodą,

Wiedz, że twego cienia przeszkody nie zwiodą. [1]

Demon w róży

Demon w róży,

Diabeł w ziemi.

Demon w róży;

Przepływa rzeki naszych ciał,

Doświadcza trudem pustyni.

W snach (tej nocy)

Musimy nieść to brzemię;

Jak ten demon z róży,

przychodzi i odchodzi,

przenika do szpiku,

ukazuje pustkę.

DOTYKANIE CIENIA

Wspomniany diabeł w róży jest naszym cieniem lub częścią nas, którą wygnaliśmy i której zakazaliśmy powrotu do naszej świadomości. Jeśli poziom stłumienia cienia dochodzi jednak do skrajności, powraca on nie tylko w snach i poprzez to co nieświadomie przyciągamy, ale również poprzez ciało. Sny ukazują nam właśnie tę część nas, której się najbardziej opieramy, poprzez to sprawiając, że dotykamy niechcianego cienia.

Pewna kobieta miewa powtarzające się sny, w których jest pośród innych osób (jej koleżanek/kolegów) i niezależnie od tego jak bardzo stara się zwrócić na siebie uwagę, nie udaje się jej to. Nikt się nią w tym śnie nie przejmuje. Natomiast na jawie, kobieta ta stara się zrobić wszystko, żeby skupić na sobie uwagę. Inny przypadek: mężczyzna, który codziennie stara się wszystko kontrolować i jest bardzo przejęty sprawami bezpieczeństwa śni o tym, że nie potrafi znaleźć drogi powrotnej do domu. Widzimy tu, jak sen stawia nas w sytuacji (symulacji sytuacji) której na jawie unikamy tak bardzo jak to tylko możliwe, nadrabiając ją naszą świadomą postawą. Ta senna symulacja, niczym sytuacja treningowa, pomaga nam dotknąć cienia. Kiedy natomiast nie zwracamy uwagi na nasze sny, nasz cień nie ma innej możliwości jak pojawić się poza nimi.

Na przykład: skrajny aktywista nie toleruje przegranej lub okazania słabości. Z łatwością dostrzega skorumpowanie oraz wszelkiego rodzaju braki u innych i silnie to przeciwko nim wykorzystuje. Kiedy postawa ta staje się zbyt skrajna, rozwija się u niego choroba serca, powodująca szybkie, nagłe wyczerpanie i utratę oddechu, tym samym obezwładniając jego obsesję zwyciężania.

Inny przypadek: masażystka doznaje urazu stawu barkowego. Najpierw oskarżała swojego męża, że z zazdrości nie chciał, żeby podejmowała się takiej pracy, ponieważ obawiał się, że masaże wymkną się spod kontroli… Oskarżała swojego męża o to, co stawia przed nią obecnie jej własny bark. Strona jej osobowości, która czuła się na uwięzi i była tak skrzętnie ukrywana, teraz “przejmuje stery”. Uraz stawu barkowego uniemożliwia jej powrót do pracy i rzeczywiście sprawia, że zostaje uwięziona.

Kolejny przykład. Ekshibicjonistka czuje się w głębi odrzucona. Czuje, że inni się jej wstydzą, że chcą ją ukryć i zamknąć. Ukrywa to podstawowe, zakorzenione w dzieciństwie uczucie, poprzez ekshibicjonistyczne zachowania, jak np. zbyt wielkie zwracanie na siebie uwagi i żądanie specjalnego traktowania. Urodziła się z widoczną wadą cielesną. Jako dziecko często czuła, że rodzice chcą ją ukryć i wstydzą się jej. Kiedy chęć bycia rozpoznaną sięga skrajności, w ciele kobiety, a głównie w stawach rozwija się dolegliwość artretyczna (również głębiej, w jej krwi), przechodząca w toczeń rumieniowaty, przez co czuje się uwięziona. W ten sposób można powiedzieć, że (toczeń) „próbuje ją ukryć”. Cień poprzez ciało próbuje zdekompensować jej świadomą nadkompensację. Najpierw, na zewnątrz, kobieta milcząco wywołuje nieubłagane nemezis w swoim mężu. Nieświadomie wywołuje w nim zazdrość, aby chciał ją skryć przed innymi. Ale tak naprawdę, gdy napięcie jest skrajne to jej ciało jest opanowane przez chęć ukrycia jej samej (lupus).

Psychologiczne i cielesne (somatyczne) dolegliwości często są psychosomatycznym językiem, którym mówi nasz cień po to, aby został usłyszany przez niezwracającą na niego uwagi świadomą część psychiki. Jeśli jednostronny świadomy umysł posłucha lub odbierze wiadomość nieświadomości, wtedy objawy staną się zbędne.

WNIOSKI

Wiersz ten obrazowo przedstawia jak przeciwstawna część nas, której najbardziej unikamy, w końcu pojawia się w naszym ciele lub w doświadczanych sytuacjach.. To sugeruje, że jaźń (pojmowana jako pole napięć pomiędzy świadomą jasną stroną i cieniem) jest centralnym archetypem organizującym pole energii leżące u podstaw psychiki i materii.

[1] (Wiersz ten mówi o tym, że we wszystkich przejawach życia obowiązuje prawo kompensacji, np. jeżeli stosujesz przemoc, obróci się to przeciwko tobie. Poeta zadaje pytanie, czy Czytelnik nie ma też udziału w utrzymywaniu skrajnych, jednostronnych postaw. Ponadto, wskazuje na przypisane, każdemu z nas, przez Naturę atrybuty, które będą domagać się od nas uznania  – przyp. tłum.)

ŹRÓDŁA CYTATÓW

Jung C.G. in Harding M.E. Women’s Mysteries. New York, Pantheon (1971).

Emerson R.W. Compensation (1841). Publikacja internetowa. (23 wrzesień, 2003).

Autor: © Dimitri Halley 2003

Tłumaczenie: © Grzegorz Porwoł 2015

Tłumaczenie wiersza „Kompensacja”: © Katarzyna Czyż 2015

Źródło: C.G. Jung Page, Dimitri Halley: Demon in the Rose