Kiedy piszę ten tekst, w Polsce praktykuje już dziesięciu certyfikowanych psychoanalityków jungowskich, członków indywidualnych Międzynarodowego Towarzystwa Psychologii Analitycznej (IAAP). Istnieją dwa zarejestrowane towarzystwa profesjonalne: Polskie Towarzystwo Psychologii Analitycznej oraz Polskie Towarzystwo Psychoanalizy Jungowskiej. Oba towarzystwa zrzeszają osoby zainteresowane psychologią jungowską, oba prowadzą różne formy aktywności. Oprócz tego aktywność prowadzi wiele osób, które w ten lub inny sposób zainteresowane są myślą Junga lub czerpią z niej inspiracje. Są to psychologowie, psychiatrzy oraz przedstawiciele innych nauk humanistycznych i społecznych. Zainteresowanie myślą C.G. Junga w Polsce ma już swoją kilkudziesięcioletnią tradycję. Motywem zaplanowanego na wiosnę 2016 roku XXI Forum Inspiracji Jungowskich jest „Dzieło Junga w Polsce”.
Formowanie się rozmaitych społeczności jungowskich w Polsce odzwierciedla ich historyczny rozwój w innych częściach świata, począwszy od źródła, Zurychu i powstania pierwszego klubu psychologii analitycznej, a później towarzystwa międzynarodowego. Wszystkie te procesy dotykają jednego z centralnych zagadnień związanych z psychologią jungowską, która dotyczy tożsamości i wyraża się w pytaniu: co to znaczy być jungistą?
Wraz z konsolidacją różnych grup dokonywał się podział po liniach różnego rodzaju biegunowości, których jest wiele, co w jakimś sensie odzwierciedla bogactwo i złożoność myśli Junga. Podstawowa to rozróżnienie na osoby skupione na intelektualnym potencjale psychologii analitycznej oraz na praktyków-klinicystów. W tej pierwszej grupie można znaleźć między innymi filozofów, socjologów, antropologów, kulturoznawców, psychologów akademickich, teoretyków nauki. Ci drudzy to lekarze medycyny (głównie psychiatrzy), psychologowie oraz osoby bez wykształcenia psychologicznego, które mają za sobą praktyczny trening w psychoanalizie jungowskiej. Wewnątrz tej grupy praktyków wyłonił się, wciąż obecny, podział na lekarzy i nie-lekarzy. Równoległa linia podziału rozciąga się pomiędzy różnicami wynikającymi z rozmaitych szkół w psychologii post-jungowskiej, włączając ich stosunek do innych szkół myślenia psychoanalitycznego.
Złożoność różnic i rodzące się w niej napięcia wynikają z faktu, że psychologia analityczna jest pierwotnie efektem doświadczenia. O ile w ogóle jest ona nauką, to z pewnością nauką empiryczną. Zwłaszcza od momentu upublicznienia CZERWONEJ KSIĘGI możemy zobaczyć w tym materiale źródłowym, jak teoria psychologii analitycznej stała się próbą skodyfikowania surowego, bezpośredniego doświadczenia. W historii psychoanalizy jungowskiej, być może silniej niż w innych szkołach psychologii głębi, zarysowuje się znaczenie „rodowodowej” ciągłości. Dlatego mówi się o „pokoleniach” analityków jungowskich. Zwraca się uwagę na fakt, że droga rozwojowa psychoanalityków jungowskich, której rdzeniem jest własne doświadczenie analityczne, tak czy inaczej prowadzi wstecz do postaci samego Junga, jako „analitycznego przodka”. Tego rodzaju myśl jest oczywiście źródłem wielu napięć i sporów, których anegdotycznym wyrazem jest tytuł jednej z poświęconych temu zagadnieniu publikacji: „Kto ma Junga na własność?”. Polskie środowisko jungistów nie jest wolne od tych napięć.
Jerzy Prokopiuk
Historia psychologii analitycznej w Polsce zaczyna się w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, od prywatnych spotkań ludzi zainteresowanych tą myślą. Pierwszym przekładem literatury jungowskiej na język polski była wydana w 1968 roku przez PAX praca Jolande Jacobi „Psychologia C.G. Junga”. Tegoroczne wydanie tej książki w nowym przekładzie jest symboliczną klamrą spinającą początki ruchu jungowskiego w Polsce z teraźniejszością. Rozwój działalności translatorskiej wiąże się dalej z osobą Jerzego Prokopiuka, pisarza, znakomitego tłumacza, nie tylko Junga, gnostyka i badacza myśli gnostycznej, antropozofa. Jest on jedną z kilku osób tłumaczących Junga na język polski, jednak to jego przekłady, począwszy od lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, wprowadziły i spopularyzowały myśl Junga w Polsce. Jest on także współzałożycielem Klubu Jungowskiego, który działa w Warszawie od początków lat dziewięćdziesiątych. Klub w latach dziewięćdziesiątych stał się miejscem spotkań i aktywności wielu osób intelektualnie zaangażowanych w psychologię analityczną.
Zenon Waldemar Dudek
W 1991 roku pojawiło się wydawnictwo ENETEIA, założone przez Zenona Waldemara Dudka, kolejną kluczową postać związaną z wprowadzaniem i popularyzacją myśli Junga w Polsce, poprzez działalność wydawniczą, własne publikacje, oraz organizowanie dorocznych konferencji. Osoby skupione wokół Klubu Jungowskiego i wydawnictwa Eneteia w większości, choć nie wyłącznie, reprezentują szeroki, intelektualny nurt rozwoju psychologii analitycznej w Polsce. Dr Dudek jest wśród tych osób postacią szczególną, ponieważ jako psychiatra i psychoterapeuta łączy dwa nurty rozwoju myśli jungowskiej: intelektualny i kliniczny. Jego wykorzystywanie w pracy klinicznej nurtu psychologii analitycznej zaowocowało ostatecznie wyłonieniem się autorskiej koncepcji psychoterapii, określanej mianem psychologii integralnej.
W tym momencie wciąż nie istniała jeszcze w Polsce psychoanaliza jungowska. Natomiast nurtowi rozwoju związanemu ze środowiskiem klinicystów, przede wszystkim psychiatrów ze szkoły warszawskiej i krakowskiej, towarzyszył też rozwój relacji z osobami z klinicznego mainstreamu – psychoanalitykami jungowskimi z Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychologii Analitycznej. To wszystko doprowadziło do powstania pierwszego w Polsce systematycznego szkolenia z psychologii analitycznej, zorganizowanego pod egidą IAAP i przy współpracy z Polskim Towarzystwem Psychiatrycznym. Idea rozpoczęcia kursu została ogłoszona uczestnikom spotkania Klubu Jungowskiego. Spotkanie z przedstawicielami IAAP poprzedzone było tego wieczoru wykładem Jerzego Prokopiuka zatytułowanym „Człowiek jako symbol w myśli C.G. Junga”. Prelegent zapowiedział, że niniejszym wykładem zamyka rozdział swoich studiów poświęconych myśli Junga, aby ostatecznie skoncentrować swoje zainteresowanie na antropozofii. W ten sposób jeden etap obecności Junga w Polsce został symbolicznie zamknięty i pojawił się inny – nowy.
Zapowiedziany kurs rozpoczął się w 1998 roku i trwał cztery lata. Seminaria szkoleniowe prowadzone były przez analityków szkoleniowych z różnych części świata. Z grupy ponad dwudziestu,
Absolwenci Pierwszego Szkolenia IAAP
szkolenie ukończyło siedemnaście osób. Różnie potoczyły się losy absolwentów. Siedmiu polskich psychoanalityków jungowskich było członkami tej grupy. To z inicjatywy tej grupy w 2000 roku zarejestrowano Polskie Towarzystwo Psychologii Analitycznej, działające do dziś. Kontynuacja szkoleń i rozwoju zawodowego osób związanych z towarzystwem zaowocowało stopniowym powiększeniem grupy o nowe osoby, dołączające jednocześnie do prowadzonego w ramach Towarzystwa szkolenia, które w porozumieniu z IAAP i PTP było swoistą kontynuacją seminariów szkoleniowych pierwszej grupy. W 2005 roku dr Krzysztof Rutkowski z Krakowa jako pierwszy ukończył proces szkolenia całościowego, otrzymując tytuł psychoanalityka jungowskiego oraz status członka Indywidualnego IAAP. W 2010 roku doszło do podziału wewnątrz Towarzystwa. Powstało wtedy Polskie Towarzystwo Psychoanalizy Jungowskiej. Rok później PTPJ wznowiło seminaria szkoleniowe w porozumieniu z organizacją międzynarodową. W PTPJ powstał także pierwszy w Polsce projekt szkolenia całościowego w psychoanalizie jungowskiej, podzielony na dwa etapy – wstępny i zaawansowany. Szkolenie wstępne PTPJ jest jedynym w Polsce systematycznym i całościowym wprowadzeniem w psychoanalizę jungowską od podstaw.
Redaktorzy e-jungian podczas wręczenia certyfikatów IAAP
W ciągu ostatnich kilkunastu lat kolejne osoby zaangażowane w szkolenie całościowe w IAAP kolejno kontynuowały i kończyły swoje procesy szkoleniowe. Podczas XIX Międzynarodowego Kongresu IAAP w Kopenhadze w 2013 roku, osiem osób z Polski otrzymało certyfikaty ukończenia szkolenia i tytuły psychoanalityków jungowskich.
Dziś psychologia analityczna w Polsce rozwija się w różnych formach. Pierwsza faza rozwoju obejmowała szeroki nurt intelektualnych fascynacji i zainteresowań, na styku wielu nauk. W ostatnich dwudziestu latach stopniowo pojawił się i nadal rozwija się nurt kliniczny, związany z praktyką psychoanalizy jungowskiej. Jednocześnie z tego nurtu wyłaniają się stopniowo aktywności rozwijające wątki teoretyczne myśli post-jungowskiej, z perspektywy praktyków – psychoanalityków jungowskich. Polscy psychoanalitycy jungowscy prowadzą wykłady i seminaria szkoleniowe, uczestniczą w lokalnych i międzynarodowych konferencjach, publikują artykuły w literaturze międzynarodowej, łącząc praktykę kliniczną z aktywnością w obszarze rozwoju teorii psychologii analitycznej. Być może swoistym wyzwaniem dla przyszłości ruchu jungowskiego w Polsce będzie integracja środowisk, które wyodrębniły się i spolaryzowały w toku jego przeszło czterdziestoletniego rozwoju.
Zostaw odpowiedź